Historia Myśli Ekonomicznej: Historia myśli ekonomicznej

Historia myśli ekonomicznej jest nauką społeczną, której głównym celem działania, jest zajmowanie się badaniem podstawowych metod gospodarowania w poszczególnych społeczeństwach. Prezentuje oraz tłumaczy rozwój gospodarowania na przestrzeni wieków, od czasów najdawniejszych do współczesności. Prezentowane przez to zagadnienie teorie ewoluowały, a wyniki tych działań, oparte były na badaniach społeczno-gospodarczych. Forma oraz metody tego rodzaju obserwacji, są negatywnie ocenianie przez myśl ekonomiczną. Oprócz tego rodzaju prac, zajmuje się również analizowaniem procesów pobocznych, a mianowicie określa wpływ innych nauk na rozwój myśli ekonomicznej.

Zakres znaczeniowy

Należy odróżnić historię myśli ekonomicznej od historii ekonomii.

Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w., dlatego też termin historia ekonomii odnosi się wyłącznie do naukowych poglądów ekonomicznych po XVIII w. Jednak refleksja nad zagadnieniami gospodarczymi, choć jeszcze nie w naukowej formie, sięga czasów starożytnych. Historia myśli ekonomicznej bada i opisuje również przednaukowe refleksje nad zjawiskami gospodarczymi. Dopiero od XVIII w. historia myśli ekonomicznej oraz historia ekonomii podążają wspólną ścieżką.

Historia gospodarcza w przeciwieństwie do historii myśli ekonomicznej nie zajmuje się badaniem poglądów na zagadnienia ekonomiczne, ale samymi zjawiskami ekonomicznymi w ujęciu historycznym. W zakresie jej zainteresowań leży przede wszystkim badanie panujących na przestrzeni wieków stosunków społeczno-ekonomicznych, metod wytwarzania, dysponowania, wymiany i konsumpcji dóbr ekonomicznych czy rozwój panujących stosunków własności środków produkcji.

Poglądy ekonomiczne, będące przedmiotem badań historii myśli ekonomicznej, były zawsze ściśle powiązane z panującym w danym okresie podłożem stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych. Żaden kierunek myśli ekonomicznej nie powstał w oderwaniu od konkretnej sytuacji ekonomicznej w danym miejscu i czasie. Istniejące w danym okresie warunki i zjawiska ekonomiczne były źródłem inspiracji dla dociekań ekonomistów, którzy starali się zrozumieć prawa rządzące gospodarką i ująć je w spójne poglądy. Jednocześnie formułowane przez nich poglądy miały często znaczący wpływ na prowadzoną politykę gospodarczą i tym samym na kształtowanie nowych stosunków ekonomicznych i powstawanie nowych zjawisk gospodarczych. Z tego względu istnieje ścisły związek pomiędzy rozwojem gospodarczym i politycznym, a dominującą w tym czasie teorią ekonomiczną. Związek ten przekłada się na ścisłe powiązanie badań historii myśli ekonomicznej z badaniami nad historią gospodarczą.

Etapy rozwoju myśli ekonomicznej

Rozwój myśli ekonomicznej może być w najogólniejszy sposób podzielony na trzy historyczne etapy:

Starożytny i średniowieczny

Obejmuje okres od starożytnej Grecji po schyłek XV w. Charakterystyczną cechą dociekań ekonomicznych tego okresu jest to, że były one dokonywane na marginesie rozważań filozoficzno-teoretycznych lub prawno-organizacyjnych. Nie istniała wyodrębniona dziedzina zagadnień ekonomicznych, ponieważ były one traktowane wyłącznie jako element szerszych zagadnień politycznych lub filozoficznych.

Nowożytny

Obejmuje okres od schyłku XV w. po drugą połowę XVIII w. Wraz z rozwojem gospodarczym pojawiło się zapotrzebowanie na głębszą analizę zagadnień o charakterze gospodarczym. Rozważania ekonomiczne zostają oderwane od ogólniejszych rozważań polityczno-filozoficznych i stają się niezależną dziedziną systematycznych dociekań, choć jeszcze nie o charakterze naukowym. Pierwszym samodzielnym kierunkiem myśli ekonomicznej był merkantylizm, którego początek rozwoju przypada na koniec XV w.

Współczesny

Umowną datą rozpoczęcia tego okresu jest rok 1776, kiedy to szkocki myśliciel i ekonomista Adam Smith wydaje swoje dzieło Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (popularnie nazywane Bogactwem narodów). Smith po raz pierwszy zastosował metodę naukową w rozważaniach ekonomicznych, tym samym wprowadzając ekonomię do grona nauk, a historię myśli ekonomicznych na nowy etap rozwoju.

Myśl ekonomiczna w starożytnej Grecji

Okres archaiczny

Od VIII w. p.n.e. do ok. 500 p.n.e.

Okres klasyczny

Od ok. 500 p.n.e. do 336 p.n.e.

Okres hellenistyczny

Od 336 p.n.e. do 146 p.n.e.

Myśl ekonomiczna w Imperium Rzymskim

Okres królewski

Od 753 p.n.e. do 510 p.n.e.

Okres republiki

Od 510 p.n.e. do 31 p.n.e.

Okres cesarski

Od 31 p.n.e. do 476

Myśl ekonomiczna w średniowieczu

Od 476 do schyłku XV w.

Merkantylizm

Od schyłku XV w. do ok. połowy XVIII w.

Krytyka merkantylizmu

Nicholas Barbon
William Petty
John Locke
John Law
Dudley North
David Hume
Frédéric Bastiat

Fizjokratyzm

Od ok. połowy XVIII w. Szkoła podatkowa fizjokratów stworzyła pojęcie jedynego podatku (opodatkowanie rolnictwa - odprowadzanie ok. 30% wytworzonych dochodów). Przyczyniło się to do rozwoju przemysłu, bo ludzie rezygnowali z posiadania ziemi i uprawiania roli

Ekonomia klasyczna

ekonomia klasyczna.

Od drugiej połowy XVIII w.

Angielska ekonomia klasyczna

Adam Smith, David Ricardo, Thomas Malthus, James Mill, John Stuart Mill, John McCulloch, William Nassau Senior,

Francuska ekonomia klasyczna

Jean Charles Leonard Simonde de Sismondi, Jean-Baptiste Say, Frédéric Bastiat, Henry Carey.

Szkoła historyczna

niemiecka szkoła historyczna.

Przełom XIX i XX w.

Socjalizm

W zamyśle socjalistów własność środków produkcji może być oparta na bezpośredniej własności pracowników spółdzielni, lub całego społeczeństwa. Zarządzanie i kontrola nad działalnością przedsiębiorstw publicznych powinna być oparta na samorządności i autonomii, przy równych relacjach w miejscu pracy. Pierwotne koncepcje ekonomii socjalistycznej zalecały zorganizowanie produkcji w taki sposób, aby bezpośrednio produkcja dóbr i usług była proporcjonalna do ich wartości użytkowej. Rola i wykorzystanie pieniędzy w hipotetycznej gospodarce socjalistycznej jest sporna, pierwotnie utopijni socjaliści często odrzucali pieniądz jako przedmiot niesprawiedliwości społecznej. Socjaliści utopijni w tym Karol Marks, Robert Owen i Pierre-Joseph Proudhon zalecali różne formy zbliżone do pieniądza. Bolszewicki rewolucjonista Lew Trocki twierdził, że po rewolucji socjalistycznej, pieniądze nie mogą być arbitralnie zlikwidowane. Pieniądze miały wyczerpać jedynie „historyczną misję” (nadal stosowane, aż staną się zbędne).

Socjalizm rynkowy odwołuje się do różnych teorii i systemów ekonomicznych które wykorzystują mechanizm rynkowy do organizowania produkcji i przeznaczania czynników produkcji wśród przedsiębiorstw będących własnością społeczną. Odmiany socjalizmu rynkowego obejmują propozycję, takie jak mutualizm i neoklasyczne modele ekonomii. Socjaliści rynkowi opierają się na gospodarce mieszanej, samorządności pracowniczej i rynku opartego na własności mieszanej z dużym udziałem sektora spółdzielczego i własności pracowniczej.

„	Gospodarcza anarchia społeczeństwa kapitalistycznego w jego obecnej formie jest moim zdaniem prawdziwym źródłem zła. Widzimy przed sobą ogromną społeczność producentów, której członkowie nieustannie usiłują pozbawić się nawzajem owoców swojej wspólnej pracy – nie siłą, lecz ogólnie rzecz biorąc zgodnie z legalnie ustanowionymi regułami. (...) Nieograniczona konkurencja powoduje ogromne marnotrawstwo pracy i okaleczenie społecznej świadomości jednostek, o którym wspomniałem wcześniej. Owo okaleczenie świadomości jednostek uważam za najgorsze zło kapitalizmu.(...) Jestem przekonany, że jest tylko jeden sposób wyeliminowania całego tego zła, a mianowicie stworzenie gospodarki socjalistycznej i systemu edukacyjnego ukierunkowanego na cele społeczne.	”
— Albert Einstein, Dlaczego socjalizm?

Socjalizm utopijny

XIX w. Robert Owen, Henri de Saint-Simon, Charles Fourier

Socjalizm ricardiański

Pierwsza połowa XIX w. John Francis Bray, John Gray, Thomas Hodgskin, William Thompson

Historia Myśli Ekonomicznej

poniedziałek, 28 października 2013