Greccy myśliciele

1) Historia myśli ekonomicznej jako dyscyplina naukowa. Każda nauka ma swoją historię. Początkowo poglądy na tematy gospodarcze nie stanowiły zwartego systemu.

Ekonomia - nauka o gospodarowaniu o tym jak gospodarować.

Gospodarowanie= produkcja + wytworzone dobra

2) Myśl ekonomiczna starożytnosci miała charakter filozoficzny, prawny, teologiczny; przykładowo czy grzechem jest pobieranie procentu od pożyczki.

Sokrates (496 p.n.e. - 406 p.n.e.) - widział dodatkowe cechy społecznego podziału pracy (każdy miał swoje obowiązki).

Sokrates jako myśliciel wywodzący się z grona sofistów – choć później z nimi zerwał – z pewnością zasługuje na miano konserwatysty i zdecydowanego wroga demokracji. Swoim anty demokratyzmem i koncepcją elitaryzmu społecznego będzie torował drogę do myśli Platona, jednego ze swych najwybitniejszych uczniów. Sokratesa tworzącego i rozwijającego w myśli greckiej ów sofistyczny praktycyzm w działaniu, z pewnością można więc uznać za jedno z pierwszych ogniw ideowych późniejszego nurtu rozważań etycznych w ekonomii – nurtu zdecydowanie dominującego w średniowieczu.

Ksenofont (430-355 p.n.e) - była autorem "księgi o gospodarstwie".
Opisał w niej swoje spostrzeżenia o gospodarstwach rolnych opartych na pracy niewolników. Jest autorem nazwy ekonomia - oikonomikos.

Oikonomija - nauka o racjonalnym gospodarowaniu w gospodarstwie rolnym.

(Oikos= dom, gospodarstwo domowe)

Był on zapewne pierwszym pisarzem-żołnierzem, zajmującym się bezpośrednio zagadnieniami tzw. czystej ekonomii. W swej księdze o gospodarstwie udziela wskazówek, jak organizować i prowadzić gospodarstwo domowe - folwark oparty oczywiście na pracy niewolników. Już w samym tytule księgi którą napisał umieścił tytuł tzw. "ekonomiki". Jest to dzieło o charakterze praktycznym będącym zbiorem rad dotyczących gospodarowania i przykładem mikroekonomicznego ujęcia tej dziedziny wiedzy. Autor ów dostrzega, że dzięki specjalizacji wytwarza się jakościowo coraz lepsze dobra.

Platon- jego główne dzieła - Państwo i Prawo - obejmują niemal wszystkie ówczesne dyscypliny naukowe. Dlatego też właśnie Platon zalicza się do autorów tzw. "Złotej myśli" Grecji, epoki klasycznej. U niego najwyraźniej widać prawdziwie klasyczny system nauki klasycznej, przede wszystkim filozoficznej, której tylko wycinkiem miałybyć rozwarzania ekonomiczne, społeczne czy polityczne. Jego spuścizna jest systemem filozofii, o której możemy mówić w pełnym znaczeniu  tego słowa  jako o "królowej nauk". Podlegają jej bezpośrednio wszystkie inne nauki. Platon niewątpliwie był inspiratorem szeregu koncepcji niemal nam współczesnych - choć nie cieszących się najlepszą sławą.

Platon uchodzi za dalekiego protoplastę koncepcji totalitaryzmu państwowego , uniwersalizmu społecznego i filozoficznego. Nie ulega również wątpliwości, że można go zaliczyć do długiego rzędu inicjatorów systemu socjalistycznego, a nawet komunistycznego, bo powiązanego z koncepcją wspólnoty własnościowej czy centralistycznego planowania jak i wreście koncepcji matematzacji ekonomii, ściśle sprzężonej z ideą planowania..

Platon podobnie jak Sokrates, akceptował ideę społecznego elitaryzmu, stwierdzajac, że rządy w państwie  sprawować powinna grupa ludzi, liczebnie stosunkowo wąska, uznana w danym społeczeństwie za przedstawicielstwo osób najlepszych, tzn. najmądrzejszych.

Platon stworzył pierwszą w dziejach myśli koncepcji państwa idealnego. Stanowiła ona próbę swoistej ucieczki od rzeczywistości w kierunku tworzenia niemalże mistycznego modelu "złotej" ery ludzkości. znajdujemy w niej także swoistą fascynację najzupełniej realnym ustrojem współczesnego państwa spartańskiego. Platona zatem można uznać za jednego z pierwszych przedstawicieli myśli utopistycznej w sensie tworzenia wyidealizowanego modelu społeczno- gospodarczego i politycznego państwa.

Podział społeczeństwa w państwie na 3 warstwy społeczne wg. Platona:

 -Mędrcy - Myśliciele- filozofowie do których należałaby funkcja zarządzania w sposób absolutny, bezwarunkowy, życiem społeczno gospodarczym oraz politycznym i kulturowym państwa.

-Wojownicy - Strażnicy państwa, żołnierze. Ludzie Ci z powodu swej sprawności fizycznej - mieliby pełnić misję egzekucji praw wydawanych przez klasę mędrców, strzec bezpieczeństwa wewnętrznego, stać na straży sprawiedliwości. Powinni też bronić kraj przed wrogami zewnętrznymi.

- Ludzie pracy fizycznej - czyli pozostała część obywateli państwa, tj. rolnicy, rzemieślnicy, kupcy. Ta warstwa zajmowałaby się pracą zarobkową, toteż nie byłaby zdolna do rządzenia państwem.

Zwolennik własności grupowej.

Platon rysuje model wyidealizowanego, utopijnego społeczeństwa, nie zastanawiając się nad możliwościami realizacji owego modelu. Właśnie dlatego mówimy o Platońskim modelu utopijnego społeczeństwa, i to o utopii typu komunistycznego. Jest to model szczególnego rodzaju komunizmu – niezwykle radykalnego, bo znoszącego nawet własność osobistą, rodzinną, a zarazem elitarnego.

Arystoteles ze Stagiry – jego główne prace to Etyka nikomachejska i Polityka. Choć u boku Platona przebywał 20 lat, to po jego śmierci zerwał z Akademią Platońską, tworząc własną szkołę i własną teorię. Dziełem swojego życia położył podwaliny pod wszelkie niemal nauki późniejszych czasów. Konsekwentny realista, podobnie jak jego nauczyciel, a pośrednio Sokrates, połączył zagadnienia ekonomiczne z etyką, głosząc pogląd że ostatecznym celem wszelkiego gospodarowania jest urzeczywistnienie ideału moralnego. Analizując jednak zagadnienia państwa, zerwał zarówno z totalitaryzmem Platona, jak i indywidualizmem Sokratesa. Państwo jako całość występuje przed jego składowymi częściami, tj. jednostkami ludzkimi; ludzie są wprawdzie istotami społecznymi, w pewnym sensie podległymi państwu, ale nie ma ono prawa ingerować w sferę natury człowieka, jego nawyków. Dlatego odrzucił Platońską omnipotencje państwa, a także pogląd Sokratesa nazbyt usuwający człowieka  spod kontroli państwa i nie uwzględniający całej szerokiej sfery jego społecznej egzystencji.

Arystoteles zadawał jednak pytanie: co jest dla człowieka najważniejszym dobrem?

W odpowiedzi stwierdził, że jest nim szczęście. Jest ono czymś znacznie głębszym niż dobrobyt materialny, choć za razem nie uległo dlań wątpliwości, że nie można ludzkiego szczęścia upatrywać tylko w wymiarze duchowym czy moralnym. (Do szczęścia potrzebne są także dobra materialne).

Według Arystotelesa nauką odpowiadającą na pytanie w jaki sposób można osiągnąć szczęście jest etyka,
a ekonomika dotyczy tylko kwestii zaspokajania materialnych potrzeb ludzkich. Ekonomika zdaniem Arystotelesa odpowiada na pytanie, jak zaspokajać materialne potrzeby ludzkie, warunkujące osiągnięcie szczęścia jako problem z zakresu etyki.

Obok ekonomiki Arystoteles wprowadził inną jeszcze, niejako konkurencyjną dyscyplinę, zwaną przez niego : chrematystyką. W odróżnieniu od ekonomiki, chrematystyka miała być nauką o sposobach gromadzenia bogactw, której celem była ich maksymalizacja – za wszelką cenę i wszelkimi środkami. Miała to być pogoń za bogactwem, która już nie była tylko zaspokajaniem potrzeb materialnych, ale maksymalnym tego bogactwa pomnażaniem. Gdy zatem ekonomika mieści się w ramach etyki, chremastytyka już poza etykę wykracza.

Funkcje pieniądza wg Arystotelesa

- uniwersalny miernik wartości

- środek wymiany (ułatwia i przyśpiesza wymianę dóbr)